Hoogsensitiviteit en werk

Hoogsensitiviteit van last naar kracht

‘Ben jij instaat de talenten van hoogsensitieve professionals in jouw organisatie te herkennen en te erkennen?’

De geheel eigen manier waarop hoogsensitieve mensen onze wereld waarnemen en ervaren heeft de nodige praktische consequenties. Deze consequenties kunnen voor jou als werkgever van enorme toegevoegde waarde zijn wanneer je ze kent en erkent. In de praktijk leeft helaas nog vaak een ander beeld van hoogsensitieve professionals; kwetsbare collega’s die een verhoogd risico lopen op stress gerelateerde klachten.
Om de consequenties van hoogensitiviteit geen last maar een kracht te laten zijn voor jouw organisatie is het belangrijk de persoonlijkheidskenmerken die deze mensen karakteriseren te herkennen. Hoogsensitieve mensen zelf zijn zich lang niet altijd bewust van hun persoonlijkheidskenmerken die het gevolg zijn van de manier waarop hun brein werkt. Dit leidt er toe dat hoogsensitieve professionals zich vaker dan anderen ziek moeten melden met aan stress gerelateerde aandoeningen en vaker na enkele jaren een organisatie verlaten. Een gemiste kans voor beide partijen. Op het moment dat hoogsensitieve professionals hun eigenheid kennen en erkennen en jij als werkgever de daarbij behorende behoeften en talenten de ruimte geeft is, bovengemiddeld succes gegarandeerd.

Persoonlijkheidskenmerken bij hoogsensitiviteit
Vooropgesteld dat dé hoogsensitieve professional niet bestaat is het goed mogelijk om gebaseerd op onderzoek, dat sinds 1997 in toenemende mate hiernaar gedaan wordt, een ruwe schets te maken van persoonlijkheidskenmerken die van toepassing zijn op 15 tot 20 procent van de bevolking. Het zal je mogelijk opvallen dat de vaardigheden en competenties die je als werkgever in deze tijd zoekt in professionals bij hoogsensitieve professionals van nature aanwezig zijn.

Hoogsensitieve professionals willen een positieve bijdrage leveren aan het welbevinden van anderen, ze zien werk meer als een roeping dan als een middel om geld te verdienen. Zijn intrinsiek gemotiveerd, bevlogen en hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Zijn empathisch, kunnen zich makkelijk aanpassen aan de omgeving en hebben het talent om het perspectief van anderen te begrijpen en de sociale context te lezen. Ze zijn in staat het groter geheel te zien en leggen verbanden die anderen over het hoofd zullen zien. Verwerken input diepgaand en nemen vervolgens weloverwogen beslissingen. Hebben een sterk ontwikkelde intuïtie. Hebben een groot creatief denkvermogen dat onafhankelijk is van de heersende cultuur, ze zullen daarom met minder voor de hand liggende ideeën komen voor vernieuwing en het oplossen van problemen.
Hoogsensitieve professionals nemen subtiel waar. Deze manier van waarnemen heeft in combinatie met het diepgaand verwerken naast veel voordelen ook nadelen.
Hoogsensitieve professionals hebben vaak moeite hun eigen grenzen te voelen. Ze raken sneller dan de gemiddelde professional overprikkelt en hebben meer hersteltijd nodig, dit omdat ze alles wat ze doen met een bovengemiddelde intensiteit doen. Door hun geheel eigen manier van waarnemen en beleven bestaat het risico dat ze zich anders en mogelijk minderwaardig voelen ten opzichte van collega’s . Hoogsensitieve professionals zijn ook degene die het eerste last hebben van ‘gedoe’ op de werkvloer. Gedoe in de zin van: Hoe wordt omgegaan met rechtvaardigheid, vertrouwen en samenwerking. Wat hen, voor werkgevers, tot de maatstaf van het sociaal kapitaal van hun organisatie zou kunnen maken.

Herkennen en erkennen
Het belang van het herkennen en erkennen van hoogsensitiviteit geldt zowel voor de professional zelf als voor jou als werkgever. Dit maakt het verschil tussen het ervaren van hoogsensitiviteit als last of kracht. Wanneer de professional en de werkgever beiden de persoonlijkheidskenmerken van de hoogsensitieve professional niet herkennen, zal het onbewust een last zijn; met frequentere uitval door ziekte of vertrek uit de organisatie tot gevolg.

Wanneer de professional en de werkgever hoogsensitieviteit herkennen en erkennen zal de samenwerking zonder twijfel succesvol zijn.

In het geval dat je als werkgever een sterk vermoeden hebt dat je te maken hebt met een hoogsensitieve professional, maak dit bespreekbaar. Leg uit wat het is, biedt literatuur aan die aansluit bij het niveau van de professional. Wanneer de professional zich herkent, is het wenselijk daar rustig bij stil te staan*. Voor jou als werkgever betekent dit even pas op de plaats. Een hoogsensitief persoon heeft tijd nodig om dit gegeven te verwerken. Dit is ook het moment om, als je zelf niet voldoende thuis bent in deze materie, een hoogsensitiviteitsdeskundige te raadplegen of in te zetten. Het voordeel is dat hoogsensitieve personen doorgaans zeer goed in staat zijn tot zelfreflectie en verbetering; dus als het gegeven dat men hoogsensitief is herkent en erkent is, ligt de weg naar succes open.

* Wanneer de professional er behoefte aan heeft kan overwogen worden een test te doen om hoogsensitiviteit vast te stellen.

Hoogsensitiviteit als last
In veel gevallen zijn hoogsensitieve personen zich niet of onvoldoende bewust van hun hoogsensitiviteit. Op de werkvloer kan dit leiden tot verhoogde uitval of ‘plotseling’ vertrek uit de organisatie.
Als werkgever is het belangrijk je te realiseren dat er al een lange weg gegaan is, voordat hoogsensitieve professionals bij je aan de bel trekken.

Uitval door stress gerelateerde aandoeningen
In geval van uitval door aan stress gerelateerde aandoeningen is het zeer aannemelijk dat hoogsensitieve professionals al geruime tijd stelselmatig hun eigen grenzen overschreden hebben om tegemoet te komen aan de maatstaven van de buitenwereld of de maatstaven die zij zichzelf onbewust hebben opgelegd.
Zorgvuldigheid in de begeleiding is van groot belang. Hoogsensitieve personen begeleiden zonder rekening te houden met hun persoonlijkheidskenmerken kan er voor zorgen dat de professionals, nog meer dan zij al geneigd zijn te doen bij overprikkeling, aan zichzelf gaan twijfelen.

Waar kun je alert op zijn als werkgever in gesprekken met de professional?
Hoogsensitieve professionals zullen in de kern aangeven te voelen dat ze te kort schieten in hun functioneren. Ze zullen vaker dan hun collega’s benoemen, last te hebben van veranderingen op de werkvloer. Zij zullen hun prestaties vergelijken met die van collega’s en aangeven hun werk niet meer goed te kunnen doen of niet voldoende tijd te hebben om het af te maken, terwijl collega’s dat wel lukt. Ze voelen zich sneller dan anderen onrechtvaardig behandeld. Ze kunnen moeilijker dan de gemiddelde professional hun grenzen voelen en aangeven.
Ook een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen kunnen signalen zijn dat er sprake is van hoogsenstiviteit. Hoogsensitieve professionals zijn doorgaans succesvol in hun werk, zelf zien zij dat anders. Wanneer hoogsensitiviteit niet op je netvlies staat, zou je deze signalen kunnen scharen onder faalangst en/of perfectionisme, weinig zelfvertrouwen, verlegenheid en onzekerheid. Het is daarom belangrijk te kijken hoe de professionals waren in de tijd ruim voordat zij uitvielen.

Vertrek uit de organisatie
Een andere vorm van last van hoogsensitieve professionals, die zich niet of onvoldoende bewust zijn van hun hoogsensitiviteit, is hun vertrek na enkele jaren uit de organisatie. Met regelmaat wisselen hoogsensitieve professionals van baan omdat ze niet de juiste plek kunnen vinden. Vaak werken zij onder hun niveau waardoor hun talenten onvoldoende benut worden voor de organisatie en zelf kunnen zij hun batterij niet opladen.

Waar kun je alert op zijn als werkgever in gesprekken met de professional?
Wanneer je in een CV ziet dat de professional telkens twee tot drie jaar bij een werkgever werkt en dan weer vertrekt, kun je hier tijdens een sollicitatiegesprek al aandacht aan schenken, met het profiel van een hoogsensitieve professional in je achterhoofd.
Wanneer professionals al in dienst zijn en allerlei extra dingen gaan doen naast hun beschreven taken (jobcraften) is dit een signaal dat het takenpakket te saai is en hun talenten niet voldoende benut worden. Door hierover in gesprek te gaan en de professionals de vrijheid te geven hun functie te vervolmaken, is het een gedeelde verantwoordelijkheid geworden om het volledige potentieel van de professionals te benutten. Vertrek ligt dan minder snel voor de hand.

Hoogsensitiviteit als Kracht
Wanneer professionals weten dat zij hoogsensitieve persoonlijkheidskenmerken hebben zullen zij hier naar handelen. Zij voelen en bewaken hun grenzen, weten wat van hen is en wat van een ander** en kunnen zaken laten waar ze thuishoren. Zij kennen hun talenten, hun behoefte qua werk en zijn zich er van bewust dat hun brein anders werkt dan van 80% van hun collega’s.
Als werkgever is het belangrijk je te realiseren dat hoogsensitieve professionals andere eisen stellen aan ‘arbeid’, arbeidsinhoud, arbeidsverhoudingen, arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden dan de gemiddelde professional. Zij hebben net wat anders nodig dan anderen.

** Hoogsensitieve personen beschikken over een sterk inlevingsvermogen ze kunnen makkelijk non verbale signalen waarnemen waardoor ze goed kunnen in schatten hoe een ander zich voelt en wat die precies nodig heeft. De keerzijde is dat het risico bestaat dat ze de invulling van de behoefte van anderen als het ware ‘leven’ als was het hun behoefte.

Arbeidsinhoud
Voor hoogsensitieve professionals is het van belang dat hun werkzaamheden positief bijdragen aan het belang van het een grotere geheel. Hoogsensitieve professionals leveren het beste werk wanneer zij de werkzaamheden op hun authentieke manier kunnen verrichten: zelfstandig of in co-creatie met collega’s, zelf het werk in kunnen delen en de deadlines kunnen bepalen. Wanneer de werkzaamheden uitdagend en afwisselend zijn, er ruimte is voor zelfontplooiing en er een beroep gedaan wordt op hun creatieve denkvermogen, zullen zij floreren.

Arbeidsverhoudingen
Voor hoogsensitieve professionals speelt naast de inhoud van hun functie de sfeer op een afdeling of in een organisatie een erg belangrijke rol. Van hoogsensitieve professionals heeft Van Hoof gezegd; ‘Ze zijn als de kanarie in de mijn.’ Fusie, reorganisatie, niet goed functionerende leidinggevende of ‘gedoe’ op de werkvloer; hoogsensitieve professionals zullen er als eerste last van hebben. Ze zijn wars van hiërarchie en mengen zich, waar mogelijk, niet in machtspellen en een roddel cultuur. Hoogsensitieve professionals hebben meer dan andere professionals ruimte nodig om zich terug te trekken om tot zichzelf te komen. Hoogsenstieve professionals varen wel bij coachende leidinggevenden; een dominante leidinggevende zal uitval door aan stress gerelateerde aandoeningen in de hand werken.

Arbeidsomstandigheden
Hoogsensitieve professionals nemen subtiel waar dat maakt hen ook gevoeliger voor geluiden, geuren, temperatuur, lichtinval en veel beweging om hen heen. De kantoortuin is gelukkig voor de hoogsensitieve professionals op zijn retour. Ook ‘verpleegkundigenposten’, administratieve werkplekken op laboratoria en in woonkamers van verpleeghuizen zijn moeilijke/niet passende werkplekken voor deze professionals. Het erkennen van dit ongemak en ondersteuning bieden bij het zoeken naar oplossingen is belangrijk.

Arbeidsvoorwaarden
Arbeidsvoorwaarden zijn voor hoogsensitieve professionals meestal van ondergeschikt belang. De inhoud van de functie is voor hen belangrijker dan de beloning.

Hoogsensitiviteit heel gewoon
Eén op de vijf mensen is hoogsensitief. Dit is een aangeboren eigenschap, die mensen maakt tot wie ze zijn.
Het is een eigenschap die door wetenschappers is en nog steeds wordt bestudeerd. Hoogsensitieve mensen worden gekenmerkt door een gevoeliger centraal zenuwstelsel dat er voor zorgt dat meer prikkels worden waargenomen, die vervolgens diepgaander verwerkt worden dan bij 80% van de bevolking.
Hoogsensitiviteit is dus beslist geen ziekte, zwakte of afwijking ook al wijkt een hoogsensitief persoon af van ‘de norm’. Fluwelen handschoenen zijn niet nodig. Herkennen en erkennen zijn de sleutels om de kracht van hoogsensitieve professionals volledig te benutten en last te voorkomen.

Gebruikte literatuur, Hoogsensitief – Elke van Hoof, Het Hoogsensitieve Brein – Esther Bergsma, De hoogsensitieve werknemer – CM counseling magazine Nr 4 2015 Maria Schreuders